ORTAÖĞRETİME GEÇİŞ OKULU
Ortaokullardan Liselere Geçiş İçin Özgün Bir Model Önerisi
16-18 Ocak 2014’te Millî Eğitim Bakanlığı, Atatürk Araştırma Merkezi ve Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi tarafından Antalya'da ortaklaşa düzenlenen "Cumhuriyetin Kuruluşundan Günümüze Eğitimde Kademeler Arası Geçiş ve Yeni Modeller Uluslararası Kongresi’nde sunduğum bildirinin özeti.
Ortaöğretime Geçiş Okulu (ORGO),
hem merkezi sınavların eğitim kurumları üzerindeki baskısını
en aza indirmek hem de ortaokulu bitiren öğrencilerin ortaöğretim
kurumlarına geçişini düzenleyen yaklaşık 5-6 hafta sürecek minyatür
bir okul modelidir.
Ortaöğretime Geçiş Okulu,
merkezi sınavların varlığından çok, bu sınavların, yıl içinde
yapılan eğitim ve öğretimi etkisi altına almasından kaynaklanan
olumsuzlukları kaldırmak için tasarlandı.
Amaç iyi ya da başarılı öğrencileri belli okullarda
toplamak değil, evlerine en yakın okulları çekici kılmak ve her
öğrencinin kendi mahallesindeki okulda kalmasını sağlamaktır.
Bu olumsuzlukların en başında okullarımızın başarı
sıralamasında merkezi sınavların ölçüt alınması gelmektedir. Durum
böyle olunca; okul yöneticileri, öğretmenler, öğrenciler ve veliler
etki altında kalmakta; öğretmenler konu ve kazanımlar bağlamında
öğretim programlarından ödün vermek zorunda kalmaktadır. Okul
dışında eğitim desteği almayı öğrencilerin gündeminde tutmakta,
dolayısıyla dershane ve özel ders isteğini körüklemektedir.
Bir başka önemli nokta da merkezi sınavlar kış
koşulları içinde kapanan okulları kesintisiz eğitim yapıyor
saymaktadır.
Okullar tatil edildikten bir hafta sonra başlar ve altı hafta devam
eder. Lise ortak dersleri bağlamında özel program doğrultusunda ilk
beş haftada akademik eğitim-öğretim, altıncı haftasında merkezi
sınavlar yapılır. Dersler lise binalarında yapılır, derslere de lise
öğretmenleri girer.
Öğrenciler ORGO’DA alacakları puanlara olumsuz yansıyacağı
kaygısıyla
şişirilmiş puan peşinde
koşmazlar. Kopya veya doğru olmayan yollarla elde edilecek yüksek
notlara iltifat etmezler.
Ortaokullarda;
Temel eğitim okullarında yaşanan merkezi sınav olumsuzlukları,
olduğu gibi ortaöğretim kurumlarında da yaşanmaktadır. Bu nedenle
Ortaöğretime Geçiş Okulu, aynı zamanda ortaöğretimden yükseköğretime
geçiş modeli olarak da uygulanabilir. Yani, YÜKSEKÖĞRETİME GEÇİŞ
OKULU (YÜGO) olabilir. (Proje metninin sonunda kısaca açıklamaya
çalıştım)
Kısa adı ORGO olan Ortaöğretime Geçiş Okulu, her öğretim yılı
sonunda, muhtemelen haziran başında başlayan ve beş hafta süren
minyatür bir okul modelidir.
Beş haftalık süreç sonraki yıllarda, programın kamuoyu ve
eğitimciler tarafından kabul görmesi durumunda süre uzatılabilir.
Üniversitelere giriş için, YÜKSEKÖĞRETİME GEÇİŞ OKULU (YÜGO) olarak
düzenlenmesi durumunda beş haftalık süre, altı haftaya, zamanla da
bir yıla çıkarılabilir.
1. Ortaokulları bitiren öğrenciler, öğrenimlerine devam etmek
istedikleri Fen, Anadolu, İmam Hatip, Meslek Lisesi, Güzel Sanatlar,
Spor ve Özel Liseleri bünyesinde 4 (dört) hafta süreyle açılacak
olan Ortaöğretime Geçiş Okullarına başvuru yaparlar. Başvurular
doğrudan liselerde olabileceği gibi e-okul sistemiyle de
yapılabilir. Başvuru yapılacak okul kapsamına öğrencilerin mezun
oldukları ortaokullar da dâhil edilebilir.
Bir okula başvuran öğrenci sayısı okulun kontenjan sayısı kadar veya
daha az olursa, bu okula kayıt yaptıran öğrenciler sadece okulun
seviyesine katkı yapmak amacıyla sınava katılırlar.
2. Millî Eğitim Bakanlığı okulların türüne göre Ortaöğretime Geçiş
Okulunda okutulacak dersleri belirler. Bu derslerle ilgili olarak
hazırlanan 4 haftalık müfredat konularını okullara gönderir.
Müfredatta yer alan konuların ağırlığı lise konuları olmakla
birlikte ortaokulların konularına da yer verilir.
Özel durum: Ders seçimi yapılırken ve öğretilecek konular
belirlenirken, ortaokul öğretmenlerinin derslerini lise konularına
yönelebilecekleri gözden ırak tutulmamalı. Dershane sistemini
sürdüren etkinlik merkezleri de harekete geçebilirler.
3. Liselere hazırlık niteliği taşıması nedeniyle ORGO Müfredatının
ağırlıklı olarak lise konularından seçilmesi doğaldır. Anadolu ve
Fen liselerindeki müfredat aynı olabilir. İmam Hatip ve diğer meslek
liselerinde okutulacak ortak derslere ilaveten okulların kendi
alanlarıyla ilgili bir meslek dersi eklenir. Galatasaray lisesi gibi
özel yönetmeliği olan okullarla, yabancı okullar ve özel okullar
isteğe bağlı olarak Ortaöğretime Geçiş Okulu kapsamı dışında
tutulabilir. Eğer katılmaları gerekirse okullarında verdikleri
eğitimlerde tıpkı meslek liselerinde olduğu gibi ek konu isteğinde
bulunabilirler. Ancak sırf özel yönetmeliği olan okullar için
eklenen özel dersler ile alan dersleriyle ilgili sorular ortak
derslerden ayrı hesaplanır. Elde edilecek puanlar sadece ilgili
okullara girişte öğrencilere avantaj sağlar.
Öğrenci hangi okulda derslere devam ettiyse, o okula kayıt
yaptırırken ortak derslerden elde ettiği puanların yüzdelik bir
dilimi ek puan olarak eklenir. Diğer okullardan gelen öğrencilere
karşı bir avantaj hakkına sahip olur.
Öğrencilerin ikamet adreslerine yakın okulları tercih etmelerini
teşvik etmek için, okulun yakınlık derecesine göre ortak derslerden
elde ettikleri puanlara ikinci bir ek puan eklenmesi uygun olur.
Örneğin aynı muhtarlık bölgesinde yer alan okulu tercih edenlere
10-20 arası bir puan eklenir. Farklı mahallelerdeki okulları tercih
edenlere, okulun uzaklığına göre daha düşük bir puan eklenir. Farklı
ilçe veya illerdeki okulları tercih edenlere ek puan verilmez.
Anlaşılması zor gibi görünen bu durum herkesin anlayabileceği bir
tablo halinde kamuoyu ile paylaşılır.
4. Öğrenciler ORGO derslerine hangi tür okulda girerse girsin, tüm
öğrenciler ortak derslerden aldıkları puanlarla okumak istedikleri
her türdeki okula puan üstünlüğü esasına göre kesin kayıt yapma
hakkı kazanır. Alan derslerinden kaynaklanan puanlar ise sadece
meslek liselerine girişte ortak ders puanlarına eklenir.
ORGO sınavlarında yüksek not alan öğrencilerin ORGO okuluna devam
ettikleri okula kesin kayıt yaptırmaları özendirilir. Yıllardır
yüksek puanlı öğrencilerin belli okullarda toplanmasıyla seviyesi en
yüksekten en aza göre bir piramit oluşturulmasına izin verilmez.
Yüksek puanlı veya başarılı öğrenciler kendi okullarında
desteklenmeli ve geleceğe emin adımlarla yürümeleri sağlanmalı.
ÜSTÜN ZEKALI veya HİPER AKTİF özellikli öğrenciler için özel
programlar veya özel okullar tasarlanması ayrı bir yapılanması
gerekli ve önemlidir.
5. Liseler derslik ve öğretmen durumlarına göre okullarına başvuru
yapan öğrencileri sınıflara yerleştirir. Okul müdürleri veya ilçe
MEM tarafından görevlendirilen öğretmenler MEB tarafından gönderilen
minyatür programı esas alarak dört haftalık program yaparlar.
6. Yabancı liseler dışında tüm liselerde haftanın altı günü, pazar
günü hariç, dört hafta süreyle kesintisiz akademik öğretim yapılır.
Ders
İşlenişi
7. Öğretmenler derslerde öncelikli olarak ÖĞRENMEYİ öğretirler.
Öğrencileri konu anlatımlarıyla boğmak ve yormak yerine, kazanımlar
doğrultusunda öğrencileri yönlendirirler, onlara ulaşmalarını
istedikleri bilginin kaynağını gösterirler, kendi kendilerine
bilgiye ulaşmalarının yolunu açarlar.
Öğretmenler daha çok öğretmen desteğine gereksinim duyan
öğrencilerin yanında olurlar, bilginin kullanımına ağırlık verirler.
Böylece Yapılandırmacı Öğretime geçiş için nitelikli bir adım
atılmış olur.
Bu sınavda öğrenciler ORGO ya devam ettikleri okullarda sınava
girerler.
Lise öğretmenlerinden seçilen salon görevlileri ve gözetmenler
farklı okullara yönlendirilir. Ders verdikleri sınıflarda
gözetmenliğe izin verilmez.
Lise öğretmenleri görevlendirildikleri okullarda salon başkanı
olurken, gözetmenler ortaokul öğretmenlerine verilebilir.
9. Öğrencilerin ORGO sınavlarında işaretledikleri doğru sorular önce
100 puan üzerinden değerlendirilir, daha sonra da diploma notlarıyla
da ilişkilendirilerek 500 puana çevrilir.
ORGO puanı ile diploma notu karşılaştırılır. Diploma notunun belli
bir oranı ORGO puanına eklenir. Eklenecek puanın belirlenmesinde iki
puan arasındaki fark göz önünde bulundurulur. Eğer diploma puanı
ORGO puanından yüksek ise, ORGO puanına yapacağı katkı oranı
azaltılır. Ancak aradaki fark makul oranda ise, hatta ORGO puanından
yüksekse, etki yapacak katkı puanı arttırılır.
Bu düzenlemedeki amaçlardan biri de ortaokullarda öğrencilerin
öğretmenlerinden yüksek not taleplerini önlemek, aynı zamanda
öğretmenlerin de hormonlu/şişirilmiş not vermemelerini sağlamak…
Ortaokul öğrencileri ve öğretmenleri eğitim ve öğretim sürecinde
merkezi sınav esaretinin uzağında kalır. Bağımsız ve özgün eğitime
ortam hazırlanmış olur. Okulların ve öğretmenlerin başarı sıralaması
merkezi sınav sonuçlarıyla ölçülür.
Bundan dolayıdır ki ortaokullarda görevli öğretmenler öğrencileri
hak ettiği için verdiği yüksek notlar hakkındaki olumsuz algı yok
olur. Öğrenciler haksız yere
yüksek not peşinde koşmazlar, şişirilmiş/hormonlu not gerçeği buhar
olur, kopya büsbütün öğrenci gözünden düşer…. Çünkü bilirler ki hak
etmeden aldıkları yüksek notlar ORGO puanından eksilmeye yol
açacaktır.
Bakanlığın öngördüğü YAPILANDIRMACI öğretim modeliyle ilgili
takdirleri geçmiş yıllardan daha hızlı hayata geçer.
10. Ortaokullarda gözetmensiz sınav hayal olmaktan çıkar, gerçeğe
dönüşür.
11. Mevsimlik işçi veya başka nedenlerle yer değiştirmek zorunda
kalan insanların çocukları için gittikleri yerlerde önlemler alınır.
Kırsal alanda, mevsimlik işçilerin yoğun olduğu ortamlarda geçici
ORGO ‘lar açılır. Kısacası öğrencilerin ORGO derslerine
katılabilecekleri ortamlar hazırlanır. Hiçbir öğrenci mağdur duruma
düşmez. Diğer olaylar için de çözümler üretilir.
Özel
Yönetmeliği Olan Liseler
12. Bazı liseler, örneğin fen liseleri, yabancı liseler, özel
yönetmeliği olan liseler kabul edecekleri öğrencilerin puanlarında
bazı derslerin puanlarını ölçüt alabilirler. Spor, güzel sanatlar ve
meslek liseleri ortak derslerle ilgili puanlara ek olarak
alanlarıyla ilgili puanları da dikkate alabilirler.
ORGO’YA katılımın tüm öğrenciler için zorunlu olup olmayacağı,
katılmayanların sınavlara girip giremeyeceği ve benzer konular
bakanlık tarafından hazırlanan bir yönetmelikle okullara,
öğrencilere, velilere duyurulur.
PUAN
TÜRLERİ
A.
Ortak Derslerle İlgili Temel Puan:
(Ortak derslerle ilgili soruların doğru seçeneklerinin karşılığıdır.
Tüm okullar için geçerlidir.)
b.
Temel Eğitim diplomasındaki puanın yüzdelik dilimi:
Doğal olarak ortaokul başarısının da liseye girişte katkısı olmalı.
(Yukarıda 9 maddede açıklandı)
C.
Ortaöğretime Geçiş Okuluna Devam Edilen Lise Ek Puanı:
(Bu puan Ortaöğretime Geçiş Okuluna devam ettiği ve sınava girdiği
liseler için geçerlidir. Milli Eğitim Bakanlığı ORGO puanının
yüzdelik bir dilimini ölçüt alarak belirler. Özel yönetmeliği olan
okullar, yabancı okullar ve sınavla öğrenci alan özel okullar bu
kapsamın dışında kalır)
D.
Okulun İkamet Adresine Yakınlık Ek Puanı:
Öğrencinin ORGO puanına bakılmaksızın, okulun yakınlığına göre Milli
Eğitim Bakanlığının belirleyeceği ek bir puan… Yakın okullara teşvik
etmek amacıyla yapılır
E.
Alan Derslerinden Kaynaklanan Ek Puan:
Meslek, İmam Hatip, Güzel Sanatlar, Spor ve kendine has alanı olan
okullarla ilgili olarak Ortaöğretime Geçiş Okullarında müfredata ek
olarak dâhil edilen derslerle ilgilidir. Sadece ilgili alanı olan
okul kayıtlarında geçerli olur. Ancak bazı okullar ortak derslerle
ilgili puanla ön kayıt yapıp daha sonra alanlarıyla ilgili yetenek
sınavı yaparak öğrenci kabul edebilirler.
F.
Özel Yönetmeliği Olan Okullar
Yukarıdaki bazı maddelerde değinildi. Bu okullarda sınav yapılıp
yapılmaması okulların isteğine bağlı bırakılabilir. Ayrıca ek puan
talepleriyle ilave konu eklenebilir. Bu konulara bağlı puanlar
sadece bu okullara, uygun görülürse Fen liselerine girişte avantaj
sağlar.
Not: Herhangi bir liseye bağlı kalmaksızın farklı mekânlarda geçici
olarak açılan Ortaöğretime Geçiş Okullarına devam eden öğrenciler,
başvuru sırasında öğrenim görmek istedikleri okulu seçerler. Farklı
nedenlerle başka yerlerde bulunan öğrenciler de başvuru sırasında
okul seçimi yapabilirler. Bu öğrencilerin sınava girilen lise ek
puanı ile ikamete yakınlık puanındaki hakları kaybolmaz.
Ortaöğretime Kayıtlar:
Sistemin başından sonuna kadar, öğrenciler ikamet adreslerine en
yakın okula özendirilir. Uzak okul tercihleri veli ve öğrencinin
isteğine bağlı olur.
Bu konuda farklı çözümler üretilebilir. Ancak TEOG sisteminde olduğu
gibi, e-okul kanalıyla yapılması uygundur.
a. Anadolu Liseleri: Doğrudan ORTAK DERS puanıyla öğrenci kabul
ederler. TEOG sisteminde olduğu gibi puan üstünlüğü esas olur.
Ortak ders puanı
ORGO ya devam edilen okul puanı
İkamet puanı
TOPLAM:……………….. Puan üzerinden,
Puan üstünlüğüne göre kayıt kabul ederler.
b. Meslek ve İmam Hatip liseleri;
Ortak ders puanı
ORGO ya devam edilen okul puanı
İkamet puanı
Alan dersi veya uygulama/beceri puanı
TOPLAM:……………….. Puan üzerinden,
Puan üstünlüğüne göre kayıt kabul ederler.
c. Özel Yönetmeli Olan Okullar ile Yabancı Okullar (İsteğe bağlı)
Ortak ders puanı
ORGO ya devam edilen okul puanı
İkamet puanı
Bu okullar için eklenmiş konularla ilişkili puanlar
TOPLAM:……………….. Puan üzerinden,
Puan üstünlüğüne göre kayıt kabul ederler.
ORGO’NUN KAZANIMLARI
1. Tüm ortaokullar özgürlüğüne kavuşur. İlkokullardaki özgün
eğitim-öğretim güveni yaygınlaşır.
2. Ortaokullarda öğrenciler öğrenciliğini yaşar, öğretmenler
öğretmenliğini yapar.
3. ORGO sınavları beş haftalık öğretimle ve lise konularıyla sınırlı
olacağından, ortaokullarda, yıl içindeki eğitim ve öğretimi
etkilemez, öğretmen ve öğrenciler üzerinde merkezi sınav stresi
yaratmaz.
4. Ortaokullardaki öğretmen ve öğrenciler merkezi sınav baskısından
kurtulmuş olur.
5. Öğretmenler, öğretim programlarındaki konuların
öğrenilmesini/öğretilmesini, planladıkları biçimde sürdürürler.
6. Öğrenciler ise öğretmenlerinin yönlendirmeleri doğrultusunda,
kazanımları kavrama ve öğrenme gayreti içinde olurlar.
7. Özellikle merkezi sınav kapsamı dışında kalan RESİM, MÜZİK, BEDEN
EĞİTİMİ gibi derslerin öğretmenleri, öğrencilerin ilgisizliğinden
yakınmazlar.
8. Öğretmenlerin yaptığı sınavlarda açık uçlu sorular egemen
olacağından, dershanelere olan bağımlılık azalır, dolayısıyla
DERSHANELER ÖĞRENCİLERİN GÜNDEMİNDEN düşer.
9. Kışın yoğun kar yağışı nedeniyle yolları ve okulları kapanan
öğrencilerin mağduriyetleri ortadan kalkar.
10. Mevsimlik işçi veya başka nedenlerle yer değiştirmek zorunda
kalan insanların çocukları için gittikleri yerlerde önlemler alınır,
ORGO derslerine katılabilecekleri ortamlar hazırlanır.
ÖNERİ:
Bu
model liselerden üniversitelere geçiş için de düzenlenebilir.
Ortaöğretime Geçiş Okulu
başlangıçta beş hafta uygulanır, daha sonraki yıllar hafta sayısı
artırılır ve nihai olarak başka ülkelerde olduğu gibi ÜNİVERSİTEYE
GEÇİŞ OKULU olarak bir öğretim yılına dönüştürülebilir.
Öğretim yılı bağımsız kalır.
Yönetici, öğretmen ve öğrenciler merkezi sınav stresi yaşamaz.
Öğretim programlarından ödün vermeye gerek kalmaz.
Öğrencilerin öğretmenlere olan güvenleri artar.
Öğrenciler kazanımları kavrama ve öğrenme gayreti içinde olurlar.
Merkezi sınav kapsamı dışındaki dersler gerçek değerine kavuşur.
Dershanelere olan bağımlılık azalır, öğrenci gündeminden düşer.
Okullara ulaşım sorunu olmaz.
Kışın okulları kapanan öğrenciler mağduriyet yaşamaz.
Doğu ve batı arasındaki fark sıfırlan